خاطرت درس انشاء در مدرسه را که از یاد نبرده‌اید؟
به‌خصوص این توصیه معلم را که: انشاء باید ابتکاری و خودجوش باشد؛ نه از جایی
رونویسی کنید، نه کسی برای شما بنویسد و نه چند تا انشاء تکراری امثال «علم بهتر
است یا ثروت» و... جمله‌های: «البته واضح و مسلم است که...» را برای امتحان حفظ
کنید. یادش بخیر که چقدر هم گوش می‌کردیم!
انشاء همان نوآوری و پدید آوردن است. خدا هم انشاء می‌نویسد، با این تفاوت که
انشاء‌های ما بی‌دست و پا و ساکن و صامت‌اند (هرچند معلم شوخ طبع ما به شاگردهایی
که خط شان مثل خرچنگ قورباغه بود می گفت اگر در آفتاب بگذارید راه می‌افتد!). اما
انشاء‌های خدای «حیّ و قیّوم» (زنده و برپا دارنده) واقعاً حیات و حرکت دارند! اصلا
معنای درست «انشاء» (در باب افعال) همین راه انداختن، رشد دادن و تربیت چیزی است که
پدید آمده.
فرق انشاء با اختراع در همین نشو و نمای بعدی است، خدا خالق و بدیع و فاطر هم هست؛
در اولی ساختن مورد نظر است، در دومی ابتکار و در سومی پرده عدم را شکافتن و طرح نو
در انداختن. اما تنها در انشاء است که رشد و تربیت بعدی مورد نظر است.
اعراب جاهلیت می‌گفتند دختران در زیور آلات «انشاء» می‌شوند و رشد و نما پیدا
می‌کنند(۱)، قرآن نیز تحولاتی را که نماز شب در گفتار و گام‌های مؤمن پدید می‌آورد
«نَاشِئَةَ اللَّيْلِ»(۲) و به تعبیری انشاء‌های شب نوشته شده، و نیز کشتی‌های کوه
پیکری را که به نیروی پدیده باد دل دریاها را می‌شکافند و پیش می‌روند
«الْمُنْشَآتُ فِي الْبَحْر» نامیده است.(۳)
یک تفاوت بزرگ دیگری هم انشاء‌های ما با انشاء‌های خدا دارد؛ نوشته های خدا، به
تعبیر امام علی(ع) تماماً نوآوری علمی، حکیمانه و بدون مدل و تعلیم است.(۴)
در ضمن، خدا هم خواسته است ما انشاء‌های او را با دید بصیرت بخوانیم. اصلا همان‌طور
که می‌دانید،«قرآن» یعنی «خواندنی»! که مصدر قرائت است، اتفاقا اولین سروش وحی بر
پیامبر، او را به خواندن فراخواند؛ نه خواندن الفاظ ، بلکه خواندن آثار آفرینش.
خواندن همان ربّ کریمی که انسان را از علق آفرید.(۵)
اما مشتقات کلمه قرآن ۷۰ بار (عدد کثرت)، و عنوان «قرائت قرآن» ۱۰ بار (عدد تمام)
در این کتاب تکرار شده است. قرآن علاوه بر آیات «تشریعی»، از آیات «تکوینی» در خلقت
آسمان‌ها و زمین سخن می‌گوید که اگر جنگل‌ها قلم و دریاها مُرکب شوند از نوشتن‌اش
در می‌مانند.(۶)
اینک اگر حوصله خواندن انشاء‌های خدا را داشته باشید، این مختصر عناوین و سرفصل‌های
آن در قرآن را نشان می‌دهد:
۱- زخرف ۱۸- أَوَمَنْ يُنَشَّأُ
فِي الْحِلْيَةِ...
۲- مزمل۶- إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ
وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلً.
۳-
رحمن ۲۴- وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلَامِ
۴- خطبه ۱۹۱ نهج‌البلاغه - مبتدع الخلائق بعلمه و منشئهم
بحکمه بلا اقتداء و لا تعلیم
۵-
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ
عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ
۶- لقمان ۲۷- وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ
أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ
كَلِمَاتُ اللهِ إِنَّ اللهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
۷- رعد ۱۲- هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا
وَطَمَعًا وَيُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ
۸ - انعام ۱۴۱- وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ
مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا
أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ
كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلا
تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
واقعه ۷۳- أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ، أَأَنْتُمْ
أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِئُونَ
مؤمنون ۱۸ و۱۹- وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ
فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ، فَأَنْشَأْنَا
لَكُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنَابٍ لَكُمْ فِيهَا فَوَاكِهُ
كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ
۹- نجم۳۲ وهود۱۱- هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ
وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا
۱۰ -
وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ
وَمُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ
۱۱- انعام ۶ و ۱۳۳، قصص ۵، مؤمنون ۴۲- انْشَأْنَا مِنْ
بَعْدِهِمْ قَرْنًا آخَرِينَ
۱۲-
وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ
قَلِيلاً مَا تَشْكُرُونَ
۱۳-
عنکبوت ۲۰- قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ
ثُمَّ اللهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلَىٰ كُلِّ
شَيْءٍ قَدِيرٌ
واقعه۶۰ تا ۶۲- نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ
بِمَسْبُوقِينَ عَلَىٰ أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَنُنْشِئَكُمْ فِي
مَا لا تَعْلَمُونَ وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَىٰ
فَلَوْلَا تَذَكَّرُونَ
نجم۴۷- وَأَنَّ عَلَيْهِ النَّشْأَةَ الْأُخْرَىٰ
یاسین ۷۹- وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي
الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ
مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ
۱۴- واقعه ۳۵- وَفُرُشٍ
مَرْفُوعَةٍ إِنَّا أَنْشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاءً فَجَعَلْنَاهُنَّ
أَبْكَارًا عُرُبًا أَتْرَابًا
دريافت
نسخه پى‌دى‌اف
