پرســـش و پاســـخ درباره
خُـمس و زكات
در اين بخش سؤالاتى كه از طرف
شما از طريق ايميل مطرح و پاسخ داده شده است را گردآورى نموده ايم. براى مشاهده
پاسخ بر روى سؤال كليك نماييد. پس از مطالعه پاسخ مجددا بر روى سؤال كليك كرده
تا بحالت اوّل بازگردد.
۱) موضوع خمس و سهم امام
در اسلام و از منظر قران چه جايگاهي دارد و اصولا به نحوي كه ميان متدينين سنتي
مرسوم است از اسلام برداشت مي شود يا خير؟ ۲- اگر مطايق آنچه گفته مي شود بايستي
محاسبه و پرداخت شود آيا در اين روزگار ( بطور مثال تورمي كه سال گذشته در ايران رخ
داد ) براي كسي كه مال او بصورت جنس نيست كه شامل تورم باشد محاسبه آن به چه شكل
است؟
بنده در قرآن به غير از زكات چيزي بنام خمس نمی
بینم . اين امر مربوط به تاريخ شيعه و نوعي ماليات و بودجه براي حفظ اقليت تحت
ستم و سخت گيري بوده است . امروز كه حكومت به تمامه در اختيار آقايان قرارگرفته
است بايد پرسيد اين بودجه چه مصرف منطقي دارد ؟ آیا مردم باید هم مالیات بدهند
، هم زکات و هم خمس!؟ زکات در زمان پیامبر همان مالیات امروزی بوده است
۲) ۱- برداشت شما از خمس
در ميان روشنفكران مذهبي عموميت دارد يا خير ؟ مثلاً مرحوم پدر و دكتر شريعتي (
خداوند ايشان را مورد رحمت و مغفرت قراردهد ) آيا به اين برداشت معتقد بودند ؟ ۲-
آيا آقايان برداشتي كه مي كنند به دليل منافعي است كه از پرداخت آن برايشان ايجاد
مي شود ؟ يا اينكه خير ( خارج از بحث منافع و ديدگاه تحجريا تجدد )حتي برخي از
روشنفكران مذهبي هم ! به موضوع خمس اعتقادي شبيه علما دارند و برخي ديگر خير؟ .
مرحوم پدر با آنكه نسبت به پرداخت حقوق شرعي بسيار
جدي بودند ، اما هرگز بياد ندارم به فردي روحاني وجوهاتي داده باشند. در مورد
مرحوم دكتر شريعتي نميدانم ، ولي باور ندارم با توجه به افكارش چنين كرده باشد
، مگر آنكه آن مرحومان خودشان در راه خيرهزينه كرده يا غير آشكار به كسي داده
باشند ؟ همانطور كه عرض كردم شيعه به عنوان يك اقليت تحت فشار و شكنجه و آزار
براي حفظ موقعيت خود ناچار به جمع آوري وجوهات بوده است ، اين امر از زمان امام
ششم (ع) با تاسيس " نظام الاموال والوكلاء" كه بعدها به " التنظيم السري" (
تشكيلات مخفي) معروف شد شكل جدي تري بخود گرفت . گويا در زمان ائمه قبلي چنين
رسمي نبوده است .اما اينكه چرا برخي روشنفكران ديني همچنان وجوهاتي به آقايان
ميدهند ، شايد تبعيت از عادتي هزار ساله است و از رسم آباءالاولين پيروي ميكنند
!؟ درهر حال قرآن از زكات سخن ميگويد نه خمس !؟
۳) سوالی داشتم راجع به
خمس و زکات که بسیار آزارم میدهد. در قران همه جا از زکات یاد شده چطور میشود فقط
به ۹ چیز تعلق بگیرد وآنهم چیزهایی که در دنیای امروزی ما اصلا قابل مصرف نیستند.
در مورد خمس هم بسیار نگران هستم چه بسا که همسرم معتقد است که خمس همان مالیاتی
است که ما به دولت آمریکا پرداخت میکنیم. ولی من مطمئن نیستم. لطفا بفرمایید که
چگونه خمس و زکات را حساب کنم.
در مورد مصارف نه گانه ، اين موضوع نيز جنبه تاريخي
دارد و امروز بايد ديد توليدات و منابع درآمد در چه زمينه هائي ميباشد . سخن
همسرتان در مورد جايگزيني زكات با ماليات از جهاتي درست است ، چرا كه دولت
اسلامي زكات را براي خدماتي كه بايد بدهد دريافت ميكند ،بنابراين وقتي شما در
خارج اقامت داريد وسرويسي دريافت نميكنيد، حقوقي هم پرداخت نميكنيد ،! اما از
جهاتي اشكال دارد؛ يكي تعهد هر ايراني مسلمان به وطن و هم كيشانش است ، ديگري
تفاوت ماليات اجباري دولت آمريكا با زكات اختياري اسلامي است كه دومي موجب آزاد
شدن انسان از تعلق به مال و دارائي ميگردد
۴) پس میشود نتیجه گیری
کرد که اصلا نیازی به پرداخت خمس نیست؟و آیا زکات و صدقه با هم متفاوتند؟ و اگر
اینطور است بفرمایید که زکات را چگونه باید حساب کنیم؟
زكات و صدقات و انفاق همه يكي هستند . معناي زكات
دادن مال در مسير تزكيه نفس و پاك شدن از تعلق به مال است ( همچون گل سرخ كه با
قيچي كردن شاخه هاي زيادي آن بهتررشد ميكند ) معناي صدقات اثبات صداقت ايمان با
پرداخت مال است ، و معناي انفاق پر كردن ظرفيت هاي خالي نيازهاي مادي مردم است
. ملاحظه ميكنيد يك كار است با تعابير مختلف واز زواياي گوناگون ميزان زكات
ثابت نيست و حكومت اسلامي بر حسب نياز جامعه آنرا تعيين ميكند . به طور سنتي
آنرا پنج در هزار گفته اند . اما نكته مهم اين است كه زكات حداقل است و به
فرموده پيامبر مكرم اسلام : ان في المال حق سوي الزكوه -- در اموال انسان بجز
زكات حقوق ديگري نيز هست . و در قرآن در باره خويشاوندان ،مساكين و ديگران آمده
است كه حقوق آنها را بپردازيد: الذين في اموالهم حق معلوم للسائل والمحروم (
كسانيكه در اموالشان در صد معيني را براي درخواست كنندگان و محرومين جدا كرده
اند ) ذاريات ۱۹: واتي ذي القربي حقه والمسكين وابن سبيل و...(اسراء ۲۶ و روم
۳۸) حقوق خويشاوندان و مسكينان و در راه ماندگان را بپرداز ... زكات حداقل واجب
است ، اما دامنه پرداخت هاي داوطلبانه براي كسانيكه به فكر خانه آخرت و لقاي رب
هستند حد و حسابي ندارد . آدمهاي زيرك ميدانند كه هر چه بيشتر بدهند به اضعاف
مضاعف در دنيا و آخرت تحويل ميگيرند
۵) آیا در زمان حاضر خمس
بر مال وجود دارد یا این موضوع مربوط به زمان پیامبر می باشد؟ ( آیه ۴۰ سوره انفال)
اگر خمس نداریم ، مسئله زکات چگونه است و حدود آن در زمان حاضر چقدر است؟
آيه ۴۰ سوره انفال در باره خمس متعارف نيست ، بلكه
در باره خُمُس يعني نسبت عددي ( يك پنجم) است كه از غنائم جنگي حاصل ميشده .
مقدار زكات نيز تابع شرايط اقتصادي و اجتماعي و نيازهاي جامعه و كاملا متغير
ميباشد . در عهدنامه مالك اشتر حضرت علي توصيه فرموده در شرايط خشكسالي و آفت
زدگي و ...دولت نبايد زكات بگيرد.
۶) تعیین میزان زکات بر
عهده رهبران و نمایندگان واقعی مردم مشخص میگردد. آیا در زمان کنونی موارد هشت گانه
مصرف آن در قرآن کريم را میتوان دریافت ؟
موارد هشتگانه موضوع زکات مربوط به جامعه قبیله ای
۱۴۰۰ سال قبل میباشد که تولیدات بسیار محدودی داشتند . زندگی امروزبشرو بسترهای
تولید و درآمد از طریق صنعت و تجارت و کشاورزی بکلی تغییر کرده که کارشناسان
دینی باید برای آن فکر دیگری بکنند
۷) من در كانادا حدود
چهل درصد ماليات ميدهم. آيا ميتوان اين مبلغ را به حساب زكات گذاشت
مالياتي كه جنابعالي در تورنتو مي پردازيد به زور
از شما میگیرند ! این ربطي به مشاركت آزادانه و آگاهانه شما در امور اجتماعي
امت اسلامي از طریق کمک های مالی ندارد. البته چون شما سرویسی از دولت اسلامی
نمیگیرید منطقا زکاتی هم نمیدهید ، ولی وظیفه وجدانی دینی داوطلبانه بیش از
حداقل های تعیین شده است .
۸) خمس در اسلام چقدر
اساسى است و چه تفاوتى با زكات دارد
همانطورميدانيد پايه قرآني ندارد و امري مرتبط با
تاريخ شيعه بعنوان اقليتي تحت فشار ميباشد كه پشتوانه اقتصادي آن محسوب ميشده
است . البته در آيه ۴۱ سوره انفال كلمه خُمُس (نه خُمس) به معناي يك پنجم آمده
است كه نسبت سهم دولت از غنائم جنگي را مشخص مينمايد . آنچه در قرآن آمده همان
زكوه است كه مقدار آن تابع تصميم امام امت و نيازجامعه ميباشد
۹) انفاق حقیقت انکار ناپذیر قرآن است و بعد از نماز بیشترین تاکید در قرآن روی آن است. خواستم بدانم شخص شما چگونه و با چه معیاری این فرضیه را انجام میدهید؟ با توجه به اینکه خمس را دستور قرآنی نمیدانید و موارد زکات هم در زندگی ما نیست، شما خود طبق چه قاعده ای انفاق میکنید؟ آیا درصد مشخصی از مازاد درآمد سالیانه تان را پرداخت میکنید؟ چند درصد؟ مسلما هر چه بیشتر بهتر، ولی چه مرزی وجود دارد؟ آیا جای خاصی را میشناسید که که انفاق واجب را به آنها اختصاص داد؟
شما مالیاتی که میدهید جای زکات اجتماعی را میگیرد، ولی از آنجائی که هیچکس مالیات را به میل و رغبت نمیدهد و اصولا در نظامات سکولار چنین انتظاری هم نمیرود، هدف دین ازتزکیه نفس انسان از طریق زکات و انفاق تامین نمیگردد، بنابراین هر کس به اختیار خود، به هر مقدار که میتواند از درآمدش به خدمات عمومی اختصاص دهد به خودش کمک کرده است، راه پیشنهادی من این است به محض دریافت هر وجهی اعم از حقوق یا پاداش و هدیه، در صد معینی از آنرا در حساب جداگانه ای نزد خود یادداشت کنید و به مصارفی خیری که مصلحت میدانید، اختصاص دهید، این درصد حدی ندارد، تابع درآمد و مخارج شماست، هرچه بیشتر بهتر و باقی تر.
|